Westerplatte.pl - Wojskowa Składnica Transportowa

Owiana legend±
Historia Wartowni nr 1 na Westerplatte

Utworzenie Wojskowej Sk³adnicy Tranzytowej

Wydarzenia zwi±zane z narodzinami polskiego terenu Westerplatte mo¿na odnale¼æ w wielu pracach naukowych i publicystycznych.

Warto odnotowaæ z archiwalnych dokumentów (AP Gd., sygn. 259/1581), i¿ powierzchnia terenu Westerplatte w 1926 r. liczy³a 672 tys. m2, szeroko¶æ w najszerszym miejscu - 560 m, d³ugo¶æ brzegu morskiego - 1730 m, d³ugo¶æ granicy nad kana³em portowym - 2000 m (w tym nieogrodzonej 400 m), d³ugo¶æ granicy l±dowej (od po³udnia) - 165 m. Powierzchnia sk³adów basenowych wynosi³a ³±cznie 4560 m2, w tym pó³nocnych - 2760 m2, za¶ po³udniowych 1800 m2. Na obszarze Westerplatte zlokalizowanych wówczas by³o 8 budynków rz±dowych, 4 budynki prywatne oraz 19 schronów amunicyjnych.

Na pocz±tku lat dwudziestych, po d³ugotrwa³ej niewoli rodzi³a siê nasza Ojczyzna. Traktat wersalski, tworz±cy Wolne Miasto Gdañsk, przyzna³ Polsce prawo do niewielkiego dostêpu do morza. Uchwa³a Ligi Narodów z 14 marca 1924 roku oraz zawarte miêdzy Polsk± a Gdañskiem umowy zapewni³y Polsce prawo stworzenia w Gdañsku na Westerplatte - pó³wyspie po³o¿onym u wej¶cia do portu gdañskiego - Wojskowej Sk³adnicy Tranzytowej, z mo¿liwo¶ci± wybudowania basenu amunicyjnego przeznaczonego do prze³adunku materia³ów wojennych, importowanych z zagranicy do Polski drog± morsk±.

Dla ochrony i bezpieczeñstwa prac prze³adunkowych w Wojskowej Sk³adnicy Tranzytowej na Westerplatte Polska otrzyma³a prawo stacjonowania tam za³ogi wojskowej. Jej liczebno¶æ okre¶lona zosta³a uchwa³± Ligi Narodów w dniu 9 grudnia 1925 roku. Wynosiæ mog³a 66 szeregowców, 20 podoficerów i 2 oficerów.

Teren oddany Polsce w bezp³atn± "wieczyst± dzier¿awê", nie mia³ praw eksterytorialnych, a Polska nie budowaæ na nim ¿adnych umocnieñ polowych i fortyfikacji.

Ogrodzenie terenu Wojskowej Sk³adnicy Tranzytowej na Westerplatte od strony kana³u amunicyjnego, wzd³u¿ kana³u do wjazdowej bramy kolejowej, stanowi³ mur z czerwonej ceg³y, wysoko¶ci 2 metrów. W murze zamontowano dwie bramy i kilka furtek. Na bramie g³ównej umieszczono god³o polskie z napisem "Wojskowa Sk³adnica Tranzytowa". W poprzek torów kolejowych, a¿ do samego morza, teren ogrodzony by³ p³otem i zasiekami z drutu kolczastego, ci±gn±cymi siê poprzez pla¿ê do morza.

Od stacji kolejowej wzd³u¿ morza, a¿ do wysoko¶ci po³o¿enia willi oficerskiej, usypane by³y trzy kolumny wa³ów poro¶niêtych wiklin±, miêdzy którymi bieg³y tory kolejowe do usytuowanych tam magazynów broni i amunicji. By³o ich 19. Wa³y stanowi³y zabezpieczenie przed ewentualn± eksplozj± którego¶ z magazynów. Ka¿dy z magazynów móg³ pomie¶ciæ skrzynie z amunicj± z 3-4 wagonów. Za bram± kolejow± od strony Sk³adnicy znajdowa³ siê posterunek wartowniczy, stacja kolejowa nale¿±ca do Sk³adnicy oraz magazyn o d³ugo¶ci dwóch wagonów kolejowych z odprowadzonymi torami do przechowywania generatora s³u¿±cego do transportu amunicji ze statków przyp³ywaj±cych do basenu amunicyjnego. Wzd³u¿ tego¿ basenu, od strony morza, znajdowa³y siê dwa magazyny i bieg³y tory kolejowe, a od przeciwnej strony usytuowany by³ jeden magazyn z dochodz±cymi do niego torami kolejowymi. U szczytu basenu amunicyjnego od strony l±du znajdowa³ siê teren odgrodzony od Sk³adnicy Tranzytowej p³otem z drutu kolczastego. Tam mie¶ci³a siê siedziba celników portowych, obs³ugiwana przez gdañszczan. Obs³uga ta obejmowa³a jedynie statki niemieckie, lecz gdy do basenu amunicyjnego zawija³y statki z materia³em dla Polski, celnicy opuszczali budynek.

Przy g³ównej bramie wjazdowej na teren Wojskowej Sk³adnicy Tranzytowej mie¶ci³a siê wartownia "Schupo" (policji gdañskiej), której celem pocz±tkowo by³a ochrona polskiej placówki. Twarde, o ¿u¿lowej nawierzchni drogi prowadzi³y od bramy wjazdowej do willi oficerskiej i dalej do elektrowni. Odga³êzienie drogi twardej przy bramie wjazdowej dochodzi³o równie¿ do pobudowanej pó¼niej wartowni nr 2, która mie¶ci³a siê przy kanale portowym. Wokó³ ogrodzenia terenu Westerplatte oraz wzd³u¿ morza bieg³y ¶cie¿ki wydeptane, umo¿liwiaj±ce dotarcie do poszczególnych urz±dzeñ na terenie Sk³adnicy. Teren Westerplatte by³ bardzo lesisty, z du¿± ilo¶ci± krzewów.

W willi oficerskiej znajdowa³y siê mieszkania oficerskie. By³ to budynek z muru pruskiego na pó³ ceg³y, wype³niony drewnem, podpiwniczony, dwupiêtrowy. .Na po³udniu od willi oficerskiej, w dawnym budynku letniskowym (Kurhaus) znajdowa³o siê kasyno podoficerskie z tarasem na jednym koñcu i sal± gimnastyczn± na drugim. Wewn±trz wydzielono sale do odprawiania nabo¿eñstw dla wojska, kuchniê i kasyno. Na piêtrze znajdowa³y siê warsztaty szewsko-krawieckie i magazyn mundurowy. Obok kasyna by³a przybudówka, w której mie¶ci³a siê ku¼nia oraz warsztat ¶lusarski. Oko³o 300 metrów na zachód od willi oficerskiej znajdowa³ siê budynek piêtrowy przeznaczony na mieszkanie dla starszych podoficerów. Na placu miêdzy willami oficersk± i podoficersk±, w budynku po wczasowiczach, by³y pomieszczenia dla ¿o³nierzy i kadry liniowej. Wej¶cie dla kadry liniowej usytuowane by³o od strony willi oficerskiej, natomiast od strony morza i willi podoficerskiej rozmieszczono wej¶cia do budynku dla ¿o³nierzy.

Na po³udnie od starych koszar w stronê kana³u po³o¿ony by³ budynek administracyjny, w którym znalaz³y swe miejsce: kuchnia ¿o³nierska, magazyn ¿ywno¶ciowy dla za³ogi, wartownia, kancelaria dowódcy Sk³adnicy, gabinet lekarski i mieszkanie szefa kompanii. ¯o³nierze spo¿ywali posi³ki w miejscu zakwaterowania. Na pó³noc od starych koszar, w stronê morza, sta³y dwie wille piêtrowe nie u¿ywane przez za³ogê Sk³adnicy, a na wschód od kasyna podoficerskiego znajdowa³a siê muszla, w której niegdy¶, zanim urz±dzono tu Sk³adnicê, odbywa³y siê koncerty dla wczasowiczów. Ca³y teren o¶wietlony by³ pr±dem dostarczanym z elektrowni na Westerplatte. Dooko³a Sk³adnicy zainstalowano niewidoczn± sieæ alarmow±, a na tablicy rozdzielczej w starej wartowni sygnalizowane by³o miejsce przerwania sieci. Przerywanie takie powodowane by³o czêsto siadaniem du¿ej ilo¶ci ptaków, b±d¼ te¿ pomyleniem drogi przez obcokrajowców podczas postoju statków w basenie amunicyjnym, kiedy by³ zarz±dem portu gdañskiego. Przerywanie sieci by³o bardzo k³opotliwe, poniewa¿ zmusza³o do wysy³ania patrolu w celu zbadania przyczyny alarmu. Usytuowanie Westerplatte umo¿liwia³o od strony Nowego Portu dobr± obserwacjê poczynañ przeprowadzanych na terenie Sk³adnicy. Dla uniemo¿liwienia, b±d¼ te¿ utrudnienia obserwacji terenu z zewn±trz, rozpoczêto w 1933 roku wykonywanie mat wiklinowych szeroko¶ci 1,5 metra i d³ugo¶ci do 3 metrów. By³y one rozwieszane na drzewach na Westerplatte.

Trwa³o tak do marca 1933 roku. W godzinach wieczornych 6 marca tego¿ roku w I Baonie Morskim w Wejherowie zosta³ nagle zarz±dzony alarm bojowy dla okre¶lonej uprzednio grupy ¿o³nierzy, w której miêdzy innymi znajdowa³ siê równie¿ pó¼niejszy dowódca wartowni nr 3 na Westerplatte - plutonowy Jan Naskrêt. W ten pó¼ny marcowy wieczór na placu koszarowym I Baonu Morskiego zgrupowa³o siê oko³o 120 ¿o³nierzy. Wraz z podoficerami i oficerami udali siê w pe³nym ekwipunku bojowym w kierunku ¦miechowa, gdzie by³ zlokalizowany teren æwiczeñ wojskowych. Przyby³e z Marynarki Wojennej samochody ciê¿arowe przewioz³y ca³± grupê do portu wojennego na Oksywiu. W godzinach nocnych zostali za³adowani na okrêt transportowy Marynarki Wojennej "Wilia" i pod dowództwem komandora Adama Mohuczego przewiezieni na teren Westerplatte. W czasie przep³ywania z portu na Westerplatte podano do wiadomo¶ci cel alarmu i miejsce stacjonowania. Okaza³o siê, ¿e w sile jednej kompanii piechoty z ciê¿k± broni± maszynow± stanowiæ bêd± wzmocnienie dotychczasowego sk³adu za³ogi na WST. Decyzja w³adz polskich dotycz±ca wzmocnienia za³ogi by³a nastêpstwem wzrastaj±cego napiêcia w stosunkach polsko-gdañskich, tu¿ po objêciu w³adzy przez Hitlera w Rzeszy Niemieckiej wiosn± 1933 roku. Zaczê³y bowiem pog³êbiaæ siê nastroje antypolskie, podsycane g³ównie przez propagandê hitlerowsk±, a akty prowokacyjne stawa³y siê coraz liczniejsze i bardziej brutalne. A kiedy Rada Portu i dróg Wodnych rozwi±za³a policjê portow±, której s³u¿yli te¿ Polacy, Rz±d Polski zdecydowa³ siê postawiæ tamê dalszej eskalacji wydarzeñ poprzez okazanie si³y.

Dora¼ne wzmocnienie polskiej za³ogi na pó³wyspie wywo³a³o wielkie poruszenie w Gdañsku. Nawi±zano wnet rozmowy polsko-gdañskie, w których dominowa³o negatywne stanowisko senatu Wolnego Miasta Gdañska wobec zaistnia³ego faktu wzmocnienia placówki. Spory trwa³y blisko dziesiêæ dni, podczas których okrêt "Wilia" sta³ zacumowany w basenie amunicyjnym na Westerplatte. Wreszcie w wyniku przeprowadzonych rozmów zapad³a decyzja powrotu okrêtu wraz z ¿o³nierzami do Gdyni. Wiêkszo¶æ odp³ynê³a, jednak nie wszyscy. Pozosta³ miêdzy innymi, wówczas jeszcze w stopniu kaprala zawodowego, Jan Naskrêt. Nowo przyby³ych ¿o³nierzy oprowadzono po terenie Westerplatte. Du¿e wra¿enie wywar³o na wszystkich po³o¿enie Sk³adnicy Tranzytowej w¶ród lasów oraz pierwsze zetkniêcie siê wiêkszo¶ci przyby³ych ¿o³nierzy z morzem.